“The Economist”: Synimet e Turqisë pas ndërtimit të xhamive në Shqipëri

Një mega-xhami po ngrihet në rrugën “George W. Bush” në Tiranë, kryeqytetin shqiptar, në afërsi të parlamentit të vendit. Kur të përfundojë, ajo do të jetë xhamia më e madhe në Ballkan, një në një varg të gjatë të projekteve të tilla financuara nga Turqia.
Në vlerësimin e saj, drejtoria e Turqisë i çështjeve fetare, i njohur si Diyanet, ka ndihmuar në ndërtimin e mbi 100 xhamive dhe shkollave në 25 vende. Në Bosnjë, Kosovë, Filipine dhe Somali ky institucion ka rindërtuar vendet islamike të dëmtuara nga lufta dhe fatkeqësitë natyrore.
Në Gaza është duke rindërtuar xhamitë e shkatërruara nga operacionet ushtarake izraelite në vitin 2014. Vetëm projektet aktuale pritet të kushtojnë mbi 200 milion dollarë.
“Të gjitha paratë vijnë nga donacione private”, këmbëngul Mazhar Bilgin, një zyrtar i lartë i Diyanet.
Kritikët dyshojnë se Presidenti i Turqisë, Rexhep Tajip Erdogan është duke vendosur me këto veprime një ringjallje të trashëgimisë së Perandorisë Otomane. Sekularët nacionalistë në Shqipëri, vend i cili ishte rreptësisht ateist nën komunizëm, stepen kur shohin se parlamenti i tyre do të ngjajë mjaft i vogël nga xhamia që ngrihet pranë ndërsa urbanistët ankohen për formën “McOttoman” të projektit.
Por shumica e shqiptarëve janë të këndshëm. Ndërsa qeveritë post-komuniste lejuan katolikët dhe të krishterët ortodoksë të ndërtojnë katedralet në Tiranë, myslimanët u lanë jashtë në të ftohtë. Besimtarët e kanë gjetur rregullisht veten duke u lutur jashtë, duke u dridhur jashtë një xhamie të vogël të shekullit të 19-të qytetit. Nuk është e qartë pse qeveria e Shqipërisë ka pritur deri në vitin 2013 për të miratuar një të re.
Roli i Turqisë në islamin shqiptar shkon përtej ndërtimit të xhamive. Gjashtë nga shtatë seminaret islamike të vendit menaxhohen nga fondacione të lidhura me komunitetin Gylen. Agjencia e Zhvillimit të Turqisë, TIKA, ka përfunduar 248 projekte në Shqipëri. Përveç ndihmës fiskale, shumë shqiptarë e mirëpresin ndikimin e Turqisë si një kundërpeshë ndaj përhapjes së militantizmit islamik. Sipas myftiut të Tiranës, Ylli Gurra, deri tani 150 shtetas shqiptarë janë bashkuar Shtetit Islamik (IS) si xhihadistë në Siri. Ai fajëson fonacionet salafiste nga monarkitë e Gjirit që u derdhën në rajon në vitet 1990. (Shumë prej tyre u dëbuan pas sulmeve të 11 shtatorit.) Z. Gurra thotë se shumica e muslimanëve shqiptarë refuzojnë radikalizmin e tillë: “Ata kanë më shumë prirje për Islamin turk”
Në të vërtetë, muslimanët në Shqipëri janë shumë më pak të devotshëm dhe më pro-perëndimore se sa bashkëfetarët e tyre turq. Ndërkohë, në terrenin fetar të Turqisë ka një konflikt të brendshëm. Partia e Zhvillimit (AK) që dikur ka punuar krah për krah me lëvizjen Gylen është prishur. E gjithë kjo ndryshoi dy vjet më parë, kur AK nisur një hakmarrje kundër lëvizjes, duke e akuzuar atë se ka orkestruar një skandal korrupsioni që kishte prekur figura të larta të qeverisë. Burokratë gulenistë u dërguan prapa hekurave.
Gjatë 2015-ës në vizitën në Shqipëri për ceremoninë e përurimit të xhamisë së re, Erdogan u kërkoi mikpritësve të tij për të mbyllur shkollat e drejtuara nga gylenistët. Zyrtarët shqiptarë refuzuan kërkesën. Megjithatë, në Shqipëri dhe në vende të tjera, komunitetet myslimane që përfitojnë nga bujaria turke ende përballen me presione. “Erdogan është duke i detyruar ata që të largohen”, thotë Kerem Oktem, një profesor i studimeve turke në Universitetin e Graz.
Diyanet, ndërkohë, e ka zgjeruar programin e saj të xhamive në vendet me lidhje të pakta me historinë osmane. Në vitin 2014 Erdogan tha se Kuba ishte nga populluar nga muslimanët para se të ndotej nga zbulimi i Kristofor Kolombit dhe zbuloi një plan për të ndërtuar një xhami të re atje. Një tjetër xhami është në ndërtim e sipër në Haiti. Ndërtesat e zbavitjeve janë bërë një mjet për transmetimin e kredencialeve fetare të Turqisë për audiencën myslimane vendase dhe të huaja. Objektivi përfundimtar është “të pretendojmë territore të reja”- thotë zoti Oktem. “Është ideja që Turqia duhet të jetë udhëheqësi i gjithë botës muslimane.” /Marrë nga “The Economist”, përgatiti lapsi.al.